Hiperlipidemia jest stanem posiadania wysokiego poziomu lipidów we krwi (nadmiar tłuszczów), które obejmują cholesterol i trójglicerydy. Ten stan fizyczny nie ma żadnych objawów. Dla wielu osób nie ma żadnych szkodliwych konsekwencji. Jest to jednak jeden z najważniejszych spośród wielu czynników ryzyka, które po zsumowaniu mogą prowadzić do chorób układu krążenia.
Nadmiar tłuszczu we krwi przyczynia się do stwardnienia i pogrubienia ścian tętnic serca, tętnic wieńcowych. W wyniku tego serce coraz trudniej przystosowuje się do wysiłku fizycznego. Hiperlipidemia, uszkadzając ściany tętnic, przyczynia się również do powstawania zakrzepów krwi, które mogą całkowicie zablokować tętnicę, powodując udar mózgu lub zawał serca. Zgrubiałe blaszki miażdżycowe w ścianach tętnic mogą się również oderwać i zostać uwięzione w krążeniu (zator tłuszczowy), a następnie migrować do mniejszych tętnic, które blokują, powodując np. udar mózgu.
Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów na całym świecie. Mimo że palenie tytoniu zostało zmniejszone o połowę, wzrost nadwagi, otyłości, a także obwodu talii (w okolicy brzucha) (około 5-6 cm więcej w ciągu ostatnich 20 lat) sugeruje, że częstość występowania zaburzeń sercowo-naczyniowych wzrośnie w nadchodzących latach.
Skąd bierze się nadmiar cholesterolu i trójglicerydów?
Wątroba produkuje zdecydowaną większość cholesterolu (4/5) wykorzystywanego przez organizm w różnych funkcjach. Pozostała część pochodzi z diety, szczególnie z pokarmów pochodzenia zwierzęcego. To właśnie pokarmy bogate w
- tłuszcze nasycone (tłuste mięsa, masło, pełnotłuste produkty mleczne)
- i tłuszcze trans (uwodornione margaryny, skwarki roślinne, desery, ciastka) podnoszą poziom “złego” cholesterolu, zwanego LDL.
Jednak obecnie wiadomo, że dla większości osób sam cholesterol w diecie ma niewielki wpływ na poziom cholesterolu we krwi: wpływa na poziom cholesterolu we krwi tylko o 1/5. Tak więc jaja, krewetki i podroby, na przykład, które są bogate w cholesterol, nie powinny być zakazane, ponieważ zawierają mało tłuszczów nasyconych – informuje dietetyk Adrian Kwaśny.
Oprócz spożywania pokarmów, również
- brak aktywności fizycznej
- siedzący tryb życia i
- palenie papierosów mogą podnosić poziom cholesterolu. Ponadto wpływ mają również geny, szczególnie w dużych autosomalnie dominujących rodzinnych hiperlipidemiach.
Cholesterol jest cząsteczką specyficznie zwierzęcą, nieobecną w roślinach. Umożliwia wchłanianie tłuszczów pokarmowych dzięki tworzeniu żółci, a także umożliwia produkcję hormonów, jest więc niezbędna do życia.
Jeśli chodzi o trójglicerydy, to pochodzą one najczęściej z
- alkoholu
- i nadmiernie spożywanych cukrów (zwłaszcza “szybkich”, takich jak soki owocowe i inne słodkie napoje, ciasta, cukierki i dżemy), przekształcanych przez wątrobę w trójglicerydy.
Tak więc, chociaż trójglicerydy są rodzajem lipidów we krwi (a więc tłuszczów), ich obecność w nadmiarze nie pochodzi zazwyczaj z tłuszczu w diecie, ale raczej z nadmiaru cukrów.
Jak wykryć hiperlipidemię?
Poprzez ocenę lipidów na podstawie badań krwi (lekarz wpisuje na recepcie: wyjaśnienie anomalii lipidowej), mierzymy :
- ilość cholesterolu LDL, czyli “złego cholesterolu”;
- ilość triglicerydów;
- ilość cholesterolu HDL, czyli “dobrego” cholesterolu;
- ilość cholesterolu całkowitego (TC).
W zależności od przypadku, lekarz internista może zasugerować wykonanie innych badań krwi. Na przykład pomiar Lp(a) (lipoproteina a znacznie podwyższona u osób z jednocześnie podwyższonym LDL-C) oraz pomiar białka C-reaktywnego, markera stanu zapalnego. Zgłoś się na konsultację do dobrego internisty – Mateusz Moroz zaprasza.
Za wysoki czy w normie: jak ocenić poziom cholesterolu?
Lekarze obecnie oceniają poziom cholesterolu relatywnie. Nie mówi się już o normalnych poziomach, ale raczej o poziomach związanych z ogólnym stanem każdej osoby, a przede wszystkim z obecnością innych czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.
W ten sposób poziom cholesterolu, do którego dana osoba powinna dążyć, jest szacowany w zależności od jej osobistego ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych (dusznica bolesna, zawał serca, udar mózgu) w ciągu najbliższych 10 lat. Zależy to od kilku czynników:
- osobistej historii chorób sercowo-naczyniowych,
- wieku,
- palenia tytoniu,
- cukrzycy,
- ciśnienia krwi,
- aktualnego poziomu cholesterolu całkowitego i HDL,
- rodzinnego występowania chorób sercowo-naczyniowych,
- otyłości brzusznej
- płci.
Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego dzielą się na modyfikowalne i niemodyfikowalne.
Niemodyfikowalne czynniki ryzyka:
- wiek powyżej 50 lat w przypadku mężczyzny lub powyżej 60 lat w przypadku kobiety,
- osobista historia zawału serca lub udaru mózgu,
- ta sama historia obecna w pierwszej linii rodziny (siostry, bracia, ojciec i matka) przed 55 lat dla mężczyzn i 65 dla kobiet.
Modyfikowalne czynniki ryzyka:
- niski poziom HDL-C poniżej 0,40 g/l,
- cukrzyca,
- wysokie ciśnienie krwi,
- palenie tytoniu, nawet jeśli zostało rzucone mniej niż 3 lata temu.